|
Chào Khách quý
|
Văn xuôi, chuyển kể, hồi ký...
NỘI DUNG CỦA CHỦ ĐỀ:
└(≣) VỀ MIỀN TÂY cách đây 9 năm, 5 tháng #16475
|
|
└(≣) VỀ MIỀN TÂY cách đây 9 năm, 5 tháng #16618
|
|
└(≣) VỀ MIỀN TÂY cách đây 9 năm, 4 tháng #16700
|
|
└(≣) VỀ MIỀN TÂY cách đây 9 năm, 3 tháng #16778
|
|
└(≣) VỀ MIỀN TÂY cách đây 9 năm, 3 tháng #16985
|
HƯƠNG LÚA MIỀN TÂY Mỗi lần về quê thăm nhà, xe bon bon trên những cung đường băng qua những cánh đồng lúa mênh mông bát ngát lòng tôi lân lân một cảm giác khó tả như quê hương đang dang rộng vòng tay chào đón một người con xa xứ mới về. Bao kỷ niệm tuổi thơ như chập chờn bay qua đầu những con sóng lúa nhấp nhô bất tận, ngạt ngào hương thơm mùi lúa sữa, mùi rạ mới... Những rặng trâm bầu xa xa, những bông lúa no tròn xanh tươi đang căng mình ngậm những dòng sữa ngọt của phù sa đất mẹ Miền Tây. Mỗi khi cơn gió từ xa lùa về những thảm lúa xanh mơn mởn cũng uốn mình dập dờn theo gió tạo thành những con sóng trên đầu ngọn lúa mà tôi gọi là "sóng lúa". Sóng lúa từng con từng con rượt đuổi nhau như nô đùa không ngơi nghỉ. Lúa mang đến cho tâm hồn người Miền Tây hai màu đặc trưng xanh khi còn nhỏ và vàng khi đã ngậm đồng đồng sắp chín rộ. Lúa nuôi nấng thể xác và tâm hồn những người con Miền Tây từ thuở xa xưa cho đến ngày nay, vì vậy lúa đã đi và ký ức, đi vào tâm hồn, đi vào thơ ca, âm nhạc và cả văn chương. Chính những cảm xúc về lúa như thế. Nên đôi khi tôi tự hoài niệm và tự vấn mình rằng "không biết lúa có từ bao giờ và chất lúa đã hình thành trong con người mình khi nào?" mà khi xa lúa thì thấy nhớ (nhớ những cánh đồng), khi gần lúa thì thấy vui vui đến thế? Trong mơ hồ suy tưởng, trong mớ kiến thức ít oi về lúa tôi có đôi điều muốn nói về lúa với những người Miền Tây như sau: Theo tôi được biết ngày xa xưa lắm lắm, ĐBSCL được hình thành từ sự bồi tụ phù sa củng những con sông đến từ thượng nguồn, đặc biệt là những con sông đến từ dòng Mêkông vĩ đại. Nước từ thượng nguồn mang những hạt đất, cát, đá, bụi của đất liền, núi, rừng ... đã bị phong hóa theo dòng nước mang về những vùng hạ nguồn để bồi đắp mãi qua hàng triệu năm mà hình thành nên những dãi đất phù sa mầu mở như ĐBSCL. Trong quá trình vận chuyển phù sa về hạ nguồn, các con sông cũng mang theo vô vàn những mầm sống thực vật reo rắc khắp nơi và thế là rừng sinh sôi nẩy nở, rừng già rừng chết đi lại làm phân cho đất. Hệ sinh thái cũng bắt đầu hình thành muôn thú di cư về sinh sống và phát triển, tạo ra hệ động thực vật nước ngọt vô cùng phong phú trước đây. Trong số những mầm sống mà dòng Mêkông mang đến cho hạ nguồn trong đó có những hạt lúa. Thế là lúa cũng bắt đầu phát triển sinh sôi khắp nơi trên vùng đất này. Những con người có mặt đầu tiên trên vùng đất này cũng lấy lúa làm nguồn thức ăn chính trong bửa ăn của mình. Hệ sinh thái lúa ở đồng bằng sông Cửu Long ngày xưa rất đa dạng, phong phú. Mãi cho đến thập niên 50 gần đây hệ sinh thái lúa cũng còn rất phong phú và đa dạng (lúa trời, lúa chim, lúa mùa, lúa nàng Bân, lúa sạ...) Trước năm 1950 lúa ở Miền Nam chủ yếu là lúa ma, còn gọi là "lúa mùa" vì mỗi năm chỉ có một mùa vụ duy nhất. Người thuần hóa giống lúa tự nhiên này và canh tác. Mỗi khi mùa mưa sắp đến nông dân cho trâu cài xới đất lên cho tơi xốp, sau đó rãi lúa giống xuống (không cần ngâm giống ủ mộng). Nhưng lúa sau khi rãi xong cũng nằm đó mà không lên mộng, chưa phát triển thành cây ngay. Giống lúa này không lên giống theo kiểu nhân tạo mà lên giống nẩy mầm theo kiểu tự nhiên, khi trời chuẩn bị đổ mưa nhiều, nước lũ cuồn cuộn chảy về đồng ruộng thì nó tự nẩy mầm và phát triển thành cây. Sau đó nước lên tới đâu cây lúa sẽ lên theo đến đấy, nước ngập càng sâu thân cây lúa càng dài, thả theo nước, gốc bám dưới mặt đất, thân trong nước và ngọn thì ở trên mặt nước. Mỗi mùa lúa sạ, lúa ma (lúa mùa kéo dài đến 9 tháng mới thu hoạch), khi nước bắt đầu rút từ đồng ra các con sông thì lúa cũng bắt đầu chín rộ. Khi nước rút cạn đồng thân lúa rất dài và nằm trên mặt đất, người nông dân chỉ việc đi cắt lấy phần ngọn có bông lúa chín mang về gom lại thành đống rất lớn, để cho nắng hông khô và giòn. Sau đó cho trâu dậm đạp rụng hạt, người ra tách bỏ rơm rạ, lấy hạt đem rê trước gió để tách buội và lúa hạt lép ra và thu hoạch lấy hạt chắc đem phơi khô và dự trữ để ăn. Lúa sạ (lúa mùa) gạo có màu đỏ bầm rất đẹp, khi nấu cơm chín dậy mùi thơm giống bắp tẻ nấu chín vậy. Nấu cơm gạo lúa mùa phải nấu bằng nồi gang, nấu bằng bếp củi thì mới ngon, đặc biệt là lớp cơm cháy giòn thơm, phải chắt lấy nước cơm có vị béo béo thơm lừng để làm canh ăn với cá kho quẹt thì tuyệt vời. Ngày xưa lũ trẻ chúng tôi thường xin mẹ tô nước cơm gạo lúa mùa rồi chia nhau pha với chút đường sắt, đường tán hay đường thốt nốt cho ngọt ngọt rồi húp sồn sột thật ngon lành. Hiện nay vùng bảo tồn Chàm Chim Tam Nông, rừng U Minh... vẫn còn giống lúa mùa hoang dã này. Chúng vẫn duy trì và sinh sôi theo cách mà chúng đã tiến hóa và thích nghi riêng với hệ sinh thái hoang dã vùng ĐBSCL. Giống lúa này đặc biệt có khả năng đề kháng sâu bệnh tự nhiên rất tốt, là một nguồn gen quý cho nông nghiệp nước ta trong tương lai. Sau này, khi đến thập niên 70 do phong trào an ninh lương thực của cuộc cách mạng xanh, nên lúa cao sản (hay gọi là lúa Thần Nông) du nhập vào nước ta, năng suất cao, mùa vụ ngắn ngày hơn (3 tháng) nên bà con nông dân chuộng và từ từ không còn canh tác giống lúa mùa năng suất thấp và dài ngày nữa. Trước cách mạng tháng 8/1945 bà con ở vùng ĐBSCL những người không có đất canh tác sống nhờ lúa hoang (lúa trời trong đó có lúa mùa) rất nhiều. Đến mùa lúa trời chín, chim trời kéo về ăn lúa rất nhiều (có khi bay thành đàn như một cục mây đen khổng lồ trên bầu trời vậy). Mạnh chim chim ăn, mạnh người người thu hoạch. Họ thu hoạch bằng cách bơi xuồng vào giữa đám lúa trời mộc giữa đồng nước bao la, người ngồi sau xuồng thì bơi xuồng lướt tới, người ngồi giữa xuồng dùng 2 thanh tre đập cho lúa rụng vào khoan xuồng cho đến khi đầy thì bơi về. Có người thì cắt thu hoạch về tách lấy hột. Lúa còn lại trên đồng phần thì chim, cá ăn, những hạt còn lại rụng xuống nằm dưới mùn thì mùa sau trời sa mưa thì nẩy mầm theo nước lũ lên tiếp. Cứ thế tiếp nối mùa này qua mùa khác vậy. Bà con Khơme vùng 7 Núi hiện nay vẫn còn canh tác một số giống lúa truyền thống lâu đời, gạo làm ra rất có giá trị. Những giống lúa này lại thích nghi tốt với vùng đất cát ven các chân núi vùng Thất Sơn. Miệt Long An, ở vùng chợ Đào có giống lúa nàng thơm chợ Đào. Giống này gạo ăn rất ngon nhưng chỉ có vùng đất ở xã Mỹ Lệ, huyện Cần Giuộc, Long An trồng lúa này mới đạt. Nhiều người đem giống này trồng ở vùng khác nhưng gạo không thơm ngon như ở chợ Đào. Ngày xưa những công cụ và phương pháp thu hoạch lúa và chế biến ra thành gạo cũng rất độc đáo. Bây giờ tuy không còn nữa nhưng chúng đã trở thành văn hóa và di sản của người ĐBSCL. Và đây tình yêu cũng ươm mầm trên những cánh đồng bất tận  Và đây "cô Thắm về làng" các anh bạn Miền Tây nhé.... Ngày nay tuy năng suất lúa cao, lương thực đầy đủ nhưng những giá trị xưa cũ trong đời sống sinh hoạt nông nghiệp luôn là một phần ký ức đẹp của bà con ĐBSCL. Vì sự trù phú của lúa, cá nên ĐBSCL có câu "trên cơm, dưới cá". Người ĐBSCL xưa cũng có cuộc sống khá an nhàn nhờ sự trù phú ấy mà không phải lo xa, nghỉ nhiều như người Miền Trung và Miền Bắc, lâu đời thành thói quen sống ngày nào hay ngày đó "trời sinh voi sinh cỏ", tính cách ấy vẫn còn tồn tại đến ngày nay. Hết mùa vụ là rảnh rang, ăn chơi thoải mái vì ngoài đồng đã có lúa, dưới ao đã có cá. Tính cách ấy đôi khi bất lợi trong xã hội hiện nay. Tại sao người Miền Trung, Miền Bắc họ vào tận ĐBSCL lập nghiệp họ vẫn giàu và khá hơn người Miền Tây là vì họ biết lo xa, không ỷ lại, biết tích cốc phòng cơ nên họ giàu là vậy. Ngẫm lại cái chất "lúa" có nhiều cái cũng hay hay nhưng cũng có mặt dỡ trong đó. Sau này tôi mới thấy chất "lúa" đã đi vào huyền thoại rồi. Nếu không làm sao có bài hát Anh Hai Lúa, quán Hai Lúa, nhân vật Hai Lúa cũng xuất hiện trong phim ảnh... Tôi cũng thấy người ta khai thác hình ảnh Anh Hai Lúa thật hết sức đáng thương, đáng thương ở chỗ Anh Hai Lúa là anh nhà nghèo, quê mùa, ít học, ngây ngô, ngón chân chưa sạch màu phèn, thật thà đến mức gần như hóa ngu, thích ăn chơi ... Nhưng riêng tôi hình ảnh Anh Hai Lúa không đơn giãn như vậy. Vì không có Anh Hai Lúa coi chừng an ninh lương thực không đạt, Anh Hai Lúa dầm mưa dãi nắng để ta có hạt gạo để ăn đấy, có Anh Hai Lúa đất mới sạch phèn, đất mới nở hoa.... Tôi mong sao vai trò của Anh Hai Lúa được công nhận như một di sản của nền văn minh lúa nước mới xứng tầm. Anh Hai Lúa ngày nay ở ĐBSCL đa số còn nghèo, có người còn không sống nổi trên quê cha đất tổ của mình. Bán ruộng vười để đi làm thuê, làm công nhân. Hy vọng thật nhiều một ngày nào đó Anh Hai Lúa, Chị Hai Lúa, các Cô Em Gái Hai Lúa Miền Tây không chỉ sống được mà còn giàu có trên mãnh đất quê hương mình, không phải bôn ba, lận đận nơi xứ người nữa. ST Tre Xanh CA 4-9-2015 |
|
|
|
└(≣) VỀ MIỀN TÂY cách đây 9 năm, 2 tháng #17175
 Về miền gái đẹp bậc nhất miệt Cửu Long Nằm cách trung tâm thành phố Cao Lãnh khoảng 30km, Nha Mân (xã Tân Nhuận Đông, huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp) từ lâu đã nổi tiếng với câu ca dao: “Gà nào hay bằng gà Cao Lãnh. Gái nào bảnh bằng gái Nha Mân” để chỉ miền gái đẹp bậc nhất ở miệt sông nước Cửu Long. Vậy điều gì đã khiến con gái Nha Mân hầu hết đều “sắc nước, hương trời” đến vậy? Yếu tố lai giữa 3 dân tộc? Những ngày cuối tháng 7 vừa rồi, tôi có dịp trở lại Nha Mân trong một chuyến công tác. Ở đây, hỏi bất kỳ ai về gốc tích nhan sắc con gái Nha Mân, bà con đều kể giống như in về cuộc binh biến thời Tây Sơn - Nguyễn Ánh. Đó là trận Rạch Gầm - Xoài Mút đêm 19 rạng 20.01.1785, Nguyễn Huệ đánh tan hai vạn quân Xiêm - Nguyễn. Sau khi thua trận thì bầu đoàn thê tử của Nguyễn Ánh chạy về lánh nạn ở rạch Nha Mân (nay thuộc xã Tân Nhuận Đông, huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp). Trên đường tháo thân, vì bị quân Tây Sơn truy đuổi gắt gao. Nguyễn Ánh đã gạt nước mắt, bỏ lại hàng trăm cung tần mỹ nữ dọc đường, cho lên tá túc ở các làng bên bờ sông Tiền, trong đó có vùng Nha Mân (Châu Thành, Đồng Tháp). Những mỹ nhân này sau đó lấy chồng là người địa phương, sinh con đẻ cái. Chính nhờ “nguồn gen cung phi mỹ nữ”, xứ Nha Mân mới có nhiều thiếu nữ đẹp như vậy. Thế nhưng, chúng tôi tìm mãi trong sử sách của triều Nguyễn không hề ghi chép chi tiết này. Một lần gặp được thạc sĩ Nguyễn Hữu Hiếu - Phó chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Đồng Tháp, ông cho biết: “Theo sách Nguyễn Phúc Tộc Thế Phả (gia phả nhà Nguyễn), thì năm lên 13 tuổi (1774), Nguyễn Ánh đã bắt đầu “chạy giặc” vào miền Nam khi quân Trịnh tấn công vào Thuận Hóa. Những năm sau đó, cuộc chiến giữa nhà Nguyễn và quân Tây Sơn diễn ra ngày càng khốc liệt, nhiều lần thua trận, ông bị quân Tây Sơn truy đuổi ráo riết, sống lưu lạc khắp nơi, trong đó có lần cầu viện quân Xiêm như đã nói. Nếu tính từ lúc Nguyễn Ánh vào Gia Định (1775) cho đến trận Rạch Gầm - Xoài Mút (1785), thì đây là khoảng thời gian Nguyễn Ánh phải bôn ba khắp nơi, lúc thì trốn chạy, lúc lo gây dựng binh lực để đánh quân Tây Sơn. Trong hoàn cảnh như vậy, liệu ông có thể lập cho mình “năm thê bảy thiếp”? Mặt khác, nhiều câu chuyện trong dân gian kể rằng, có thời điểm, Nguyễn Ánh phải bôn tẩu một thân một mình, không nhà không cửa, sống nhờ sự đùm bọc của người dân. Vậy, nếu lập bầu đoàn thê tử thì họ sống ở đâu?... Ngày nay khoa học cũng đã chứng minh rồi, cha mẹ đẹp chưa chắc gì sinh con ra đã đẹp”. Ông Hiếu nói. Nếu gái đẹp Nha Mân không phải di truyền từ cung tần mỹ nữ của Nguyễn Ánh, thì bắt nguồn từ đâu? Hàng trăm năm qua, ở vùng đất Nha Mân, dân gian vẫn còn kể về sự tích cô Hai Hiên với màu sắc huyền bí. Chuyện xảy ra vào năm Mậu Ngọ, niên hiệu Tự Đức thứ 11, tức năm 1858 tại thôn Phú Nhuận, tổng An Mỹ, huyện An Xuyên, tỉnh An Giang, nay là ấp Tân Hòa, xã Tân Nhuận Đông, huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp (từ năm 1967 - 1975 khu vực này thuộc tỉnh Sa Đéc, bên bờ sông Tiền, cách chân cầu Mỹ Thuận 8km, bờ Nam, phía thượng nguồn, địa danh dân gian gọi là Nha Mân, bởi có con rạch cùng tên chảy qua). Ông Hương Cả làng Phú Nhuận tên Phạm Văn Cần cưới người vợ tên Võ Thị Niên và sinh được một người con gái tên Phạm Thị Liên (thường gọi là cô hai Hiên). Cô hai Hiên càng lớn càng xinh đẹp nhất vùng, nhiều người danh gia, thế phiệt đem trầu cau dạm hỏi nhưng đều bị cô từ chối. Vào ngày 25 tháng 8, năm Mậu Thìn (1858), cô hai Hiên tròn đôi tám, một buổi chiều dạo chơi trên bờ sông Nha Mân, bỗng nghe tiếng gọi đò. Người đưa đò đi vắng, tiếng bà lão gọi hối hả bên kia sông như có chuyện cần kíp. Động lòng, cô Hai nhảy xuống chèo đò rước bà lão. Đò ra giữa dòng Nha Mân chảy xiết, khiến cô chới với té nhào xuống sông. Mọi người tri hô lên, ông Cả hay tin chạy ra vớt con lên thì cô đã tắt hơi. Đau lòng trước cái chết của cô con gái, ông cả Cần oán trách cao xanh. Trong nhà ông từ lâu có thờ bức tượng Quan Công, biểu trưng cho lòng trung cang nghĩa khí. Nghĩ rằng, ngài Quan Công đáng ra phải soi xét công minh không để ông phải mất đi đứa con gái mà ông yêu quý nhất trên đời, nên trong cơn quẫn trí, ông Cần nghĩ rằng ngài Quan Công phải được chôn theo con ông để còn phân giải khi Diêm vương phán xét. Thế là ông lấy bức tượng Quan Vân Trường đắp lên thi hài con gái. Kỳ lạ thay, mấy ngày sau, người trong làng hằng ngày cứ đến nhà kể cho ông nghe chuyện thường xuyên gặp cô Hai đi chợ, thậm chí là chuyện cô Hai “quá giang” ghe bầu ra Huế. Những lúc gặp nạn, chỉ có ghe mà cô quá giang là an toàn. Từ đó, người Nha Mân lập miếu thờ cô Hai với tên gọi “Cô Hai Hiên” - giống như tín ngưỡng bà Liễu Hạnh. Câu chuyện trên cho thấy rằng, trong truyền thuyết về cô Hai Hiên có xuất hiện giao thoa tín ngưỡng người Hoa và người Việt. Chuyện ông Cả Cần thờ Quan Thánh Đế Quân chứng tỏ đó là tín ngưỡng người Hoa. Chuyện cô Hai Hiên độ trì ghe bầu đi biển ra Huế giống y chang tín ngưỡng thờ Bà Thiên Hậu của người Hoa. Cuối cùng thì dân đồng bằng tín ngưỡng cô Hai Hiên như Bà Liễu Hạnh người Việt. Từ những luận cứ trên, có thể đưa ra một giả thuyết vùng đất Nha Mân là vùng đất có cả 3 dân tộc: Việt-Hoa từ xa đến cộng cư với người Khmer bản địa. Cách Nha Mân 3km về phía hạ nguồn sông Tiền là rạch Cái Tàu hạ, chứng minh có người Tàu sinh sống. Chính sự quần cư này đã tạo điều kiện sinh ra những cô gái lai 3 dòng máu nên rất đẹp. Dù xuất phát từ nguyên nhân nào đi nữa, cũng chắc chắn một điều rằng rằng, Nha Mân là một miền gái đẹp bậc nhất ở miệt sông nước Cửu Long. Hôm tôi trở lại Nha Mân, cụ Phan Thị Lợi (82 tuổi) là một trong những mỹ nhân của miền gái đẹp ngày trước. Theo lời cụ Lợi, ngày xưa, con gái Nha Mân, không chỉ đẹp nết mà còn đẹp người. Cuộc sống của họ cũng đơn giản như bao cô gái ở những vùng quê khác: Ra đồng, làm vườn… Nhà ông Quản Chức thì có chị Tám Ngự, chị Mười Xinh đẹp người đẹp nết. Hay nhà thầy giáo Chữ cũng có con gái đẹp. Chị Bảy Nhẫy, cô Tư Nga là những người mà phụ nữ nhìn cũng mê… Hằng năm, cứ tết đến, đám trai làng thường kiếm cớ đi chợ tết để nhìn đám con gái làng mình. Cũng theo lời bà, hồi đầu thế kỷ 20, vua Cao Miên cũng tìm sang đây cưới vợ. “Thời xưa, con gái tụi tui chỉ đua nhau may đồ bà ba, tóc dài cả thước. Mỗi lúc đi ruộng là khăn rằn quấn không muốn hết búi tóc trên đầu. Tối về gội đầu là má hay chị em phải phụ. Mà không hiểu sao hồi đó đi mần ruộng cứ phơi cái mặt ra chứ có bịt khăn như giờ đâu, vậy mà da đứa nào cũng trắng”. Nức tiếng với gái Nha Mân ai ai cũng đẹp, theo người dân, người được mang danh hoa khôi ở đây là bà Nguyễn Ngọc Tiết, con gái ông cả Trọng giàu có nhất vùng. Được sự hướng dẫn, chúng tôi tìm đến nhà bà Tiết. Ông Trần Văn Mão, 82 tuổi (chồng bà Tiết) cho biết một tai nạn cách đây mười năm đã lấy đi sinh mạng của bà. Ông kể với vợ với nỗi buồn nhưng xen lẫn tự hào: “Xưa vợ tôi là hoa khôi xứ này đó, nhiều người hỏi cưới bả không chịu, ưng phải tôi nên cuộc đời bà ấy khổ lúc về già”. Ông nhớ lại, cô gái thứ 11 của ông Cả Trọng (thường gọi cô Mười Một) vốn nổi tiếng là hoa khôi trong vùng. Khi tốt nghiệp tú tài, cô lên Sài Gòn học và quen ông Ba Nhẫn (lúc đó là nhân viên văn thư cho một công ty nhỏ), để lại sự nuối tiết cho nhiều chàng trai nơi đây. Lấy nhau và sinh được hai người con thì giặc Pháp càn vào, ông bà dắt dìu nhau về quê vợ sinh sống. Cứ tưởng cuộc sống thế là an nhàn, vợ chồng ông sinh thêm 5 người con nữa. Sau giải phóng, vợ chồng ông phải làm thuê làm mướn để mưu sinh. “Nói ngay, gái Nha Mân đẹp người lại đẹp nết, công việc nội trợ giỏi lắm. Nói không phải “mèo khen mèo dài đuôi”, như vợ tôi là một tiểu thư nhưng tháo vác mọi thứ. Khi gia sản không còn gì, hằng ngày tôi đạp xích lô, vợ tôi ngoài việc đồng án còn nội trợ ở nhà để phụ chồng nuôi con ăn học. Nay 7 đứa con của tôi đều có nghề nghiệp ổn định thì bà ấy bỏ tôi mà đi. Nhưng gái Nha Mân giỏi giang, đó là chuyện của 60 chục năm về trước. Còn con gái bây giờ “loãng” hết rồi. Họ chê công việc ở đây chân lấm tay bùn, bỏ đi xứ khác làm ăn hoặc lấy chồng nước ngoài hết rồi…”. Theo Hào Hiệp Tre Xanh CA 07-10-2015 |
|
|
|
Copyright© 2012